OMOTENASHİ RUHU BİN YILDIR GELİŞEN MİSAFİRPERVERLİK

Geleneksel Japon misafirhaneleri, nam-ı diğer Ryokanlar, 8. yüzyıldan beri, yorgun gezginlere dinlenme ve konaklama hizmeti sunmuşlardır. Kyoto’yu başkent Edo’ya (günümüzde Tokyo) bağlayan Tokaido yolu boyunca mallarını taşıyan tüccarları gözünüzün önüne getirin bir kere. Sonra, Şogun’larıyla buluşmak için seyahat eden samurayları. Bu yolcular, bu konaklama mekânlarında iyi bir gece uykusu çekmenin ve karınlarını doyurmanın yanı sıra, böylesine ağır bir seyahatin yol açtığı ağrıları ve sızıları hafifletmek için hamamdan veya kaplıcadan (onsen) da faydalabiliyorlardı. İnanması güç ancak üzerinden bin sene geçmiş olsa dahi, bu deneyimi hala yaşamak mümkün. Acaba bir geleneğin bu kadar uzun sürmesinin nedeni ne? Tek kelimeyle: omotenashi.

Omotenashi veya kişiye özel misafirperverlik anlayışı, Ryokan deneyiminin özünü teşkil eder. Ancak, omotenashi sadece samimi bir ağırlama ortamı temin etmekten çok daha fazlasıdır. Omote “toplum içindeki yüzümüz” anlamına gelir; yani yabancılara karşı göstermek istediğimiz imaj. Nashi de “hiçbir şey”  demektir. Bu iki sözcük bir araya geldiğinde ise ortaya, iyi niyetle ve açık yüreklilikle sunulan “diğerkâm hizmet” anlamı ortaya çıkar. Bir başka deyişle, misafirlerin ihtiyaçlarını hiçbir mükâfat beklemeksizin karşılamak demektir. Peki ama böyle bir hizmet ne dereceye kadar yerine getirilebilir? Samuraylar zamanında Ryokanlar baştan aşağı her bir misafire özel ihtiyaçlar doğrultusunda tasarlanırdı. Mesela samurayların ağırlanacağı bir Ryokan, misafirleri kılıç kullanan düşmanlarından korumak için, kapıları alçak, merdiven boşlukları dar ve girişleri küçük olacak şekilde inşa edilirdi.

Bu geleneğin daha dingin bir yerden doğduğu ifade edilmektedir: Japon çay seremonisinden. Çay seremonisinin kökleri ise ilk uygulayıcısı olan Sen no Rikyu’ya kadar uzanmaktadır. Onun ağırlama anlayışında birden fazla çeşidin bulunduğu yemeklerin ve çayın konuklar önünde hazırlanması söz konusuydu. Ancak, yemek faslı misafirlerin sadece fiziksel açlığını gidermenin çok ötesine geçmekteydi. Estetik ve entelektüel ihtiyaçları karşılamaya, zihnin yanı sıra bedeni de tatmin etmeye yönelik deneyimde incelikle yazılmış şiirlere, mevsim çiçeklerinden düzenlenmiş aranjmanlara ve her zaman merak uyandıran münazaralara yer verilirdi. Bu deneyim de, ichi-go ichi-e, “hayatta her şey bir kere yaşanır”, olarak addedilmekteydi.

Omotenashi’nin özü bugün hala Japon hizmet sektörüne nüfuz etmektedir. Bu bir restorana oturduktan sonra gelen ıslak ve sıcak havluda, ATM’deki çanta askısında ve trene binen her yolcuyu önünde eğilerek selamlayan mürettebat görevlisinde görülebilmektedir. Yemeğin titizlikle hazırlanması ve sanatsal bir şekilde sunulması sürecinde bile omotenashi’den esinlenilmektedir.

Bu bağlamda, dünyanın neresinde olursa olsun, herhangi bir suşi restoranında yaşamış olduğunuz deneyimi düşünün bir kere. Şefler mutfakta, uzun bir tezgâhın ardından müşterilere doğru dönük olacak şekilde dururlar. Yiyecekleri herkes tarafından görülebilecek şekilde hazırlarlar, gizli saklı hiçbir şey olmaksızın, açık yüreklilikle. Her bir müşteriye özel olarak hitap ederler. Açıkça görülüyor ki, omotenashi ruhu asla kaybolmamış; bilakis modern, gündelik hayatlarımıza olduğu kadar sınırlar ötesine de sirayet etmiştir. 

Omotenashi, 21. yüzyılda da kendini şaşırtıcı birçok şekilde ortaya koymaya devam etmektedir. 

Otel işletmecileri modern tesislerinde geleneksel Ryokan tarzını yansıtmak amacıyla yalınlık, dinginlik ve olağanüstü misafirperverlik gibi niteliklere yer vermektedirler.

Örneğin, Tayvan’daki Radium Kagaya International Oteli birçok geleneksel unsura ev sahipliği yapmaktadır. Odalarında alçak masalar ve yastıklar bulunmakta, banyolarda kaplıca suyu kullanılmaktadır. En önemlisi de, omotenashi sanatı üzerine eğitim almış hizmetkârların, Japon misafirperverliğini en iyi şekilde sunmak üzere, konuklara hizmet etmeye hazır olmalarıdır. Bununla birlikte, geleneksel olanların yanı sıra modern dokunuşlar da mevcuttur. Otelde 16.kattan yıldız seyri, düz ekran televizyon ve butik kokteyl gibi imkânlar da bulunmaktadır.

Acaba bu durumu “yaşadığımız dijital çağda omotenashi de yüksek teknolojiden payını alıyor” diye yorumlayabilir miyiz? Tokyo’da bulunan ve daha genç yaştaki gezginler tarafından tercih edilen Millennials Shibuya bir aplikasyon üzerinden kişiye özel deneyim imkânı sunmakta. Akıllı Kapsül Odalarına yerleşen misafirler konaklama deneyimlerini kişiselleştirmek için bir akıllı cihaz kullanmaktalar. Örneğin, uyanmak istedikleri saati ayarladıktan sonra misafirlere sadece kendilerini akışa bırakmak kalıyor. Alarm çalıyor, ışıklar kademeli bir şekilde yanıyor, favori sabah programları yayınlanmaya başlıyor – ve bütün bunlar yatakları yavaşça dikey konuma gelirken cereyan ediyor. Görünüşe bakılırsa, teknoloji de aslında Japonya’nın diğerkâm hizmet anlayışından esinleniyor.